KAMULAŞTIRMA HUKUKU

Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinin yürütmekle ödevli oldukları kamu hizmetlerinin yürütülmesi için taşınmaz mallara gereksinim duymaları kaçınılmazdır. Bu halde idare, öncelikli olarak taşınmaz ihtiyacını elindeki mevcut mallardan karşılama yoluna gidecektir. 

Ancak taşınmaz malların misli nitelikte olmamaları vebu nedenle de temininde yaşanan güçlükler idareyi özel hukuk gerçek kişilerine ait taşınmaz mallara başvurmaya yöneltmektedir. İdarenin gereksinim duyduğu taşınmaz malların gereksinimin ölçüsüne göre kısmen, tamamen yahut ihtiyaca cevap verebilecek ölçütte ise irtifak tesisi suretiyle edinmesi için"KAMULAŞTIRMA" müessesesi öngörülmüştür.

Kamulaştırma terimi, Anayasa' mızda (m.46), 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu' nda ve sair mevzuat hükümlerinde tanımlanım değildir; Ancak Anayasa'mızın 46. maddesinin çizdiği çerçeve dahilinde anılan hükümden bir tanım çıkarmak mümkündür. Anayasa' mızın 46. maddesinde öngörülen anayasal çerçeve ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu' nda öngörülen yasal çerçeveyi gözetir nitelikte olan Arcak / Kiriş tarafından yapılan, "Kamulaştırma, Devlet ve kamu tüzel kişileri tarafından kamu yararı için gerekli özel kişilere ait taşınmaz malların ve kaynakların kanunla gösterilen esas ve usullere göre yetkili organlarca verilen karar uyarınca ve parası peşin ödenerek zorla mülkiyetinin alınması veya irtifak kurulmasıdır."

İdari işlemlerin sınıflandırılması bakımından ise kamulaştırma işlemi idari-icrai ve birel nitelikli koşul işlem olduğu belirtilmektedir.

4650 sayılı Kanun ile 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu' nda kamulaştırma prosedürünün hızlandırılması, uygulamada yaşanan sıkıntıların ortadan kaldırılması, taşınmazı kamulaştırılan malike ödenecek bedelin güvenceli esaslara bağlanması, tescile ve gerçek karşılık esasına uygun bedel tespitine yönelik etkili usuli hükümlerin ortaya konmasına ilişkin yapılan değişiklerden sonra kamulaştırma salt bir idari işlem icrasından ibaret kalmayıp, adli yargı makamlarının sürecin içerisinde etkili bir şekilde yer aldığı, özel nitelikli uygulamaların etkisinin vurgulandığı bir yapıya büründüğü ve kamulaştırma müessesesinin karma bir nitelik arz etmektedir.  

Uygulamadaki ismiyle "Kamulaştırma Bedel Tespit ve Tescil Davası"2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu çerçevesinde, davacı idare tarafından davalı özel mülkiyet sahibi özel ya da tüzel şahıslara karşı açılmaktadır. Yetkili Asliye Hukuk Mahkemesi' nce yazılı yargılama usulüne göre dava yürütülmekte olup, taşınmazın bedeli bilir kişiler maarifetiyle tespit edilmektedir.

Taşınmazın "arsa" ya da "arazi"vasfında olması taşınmazın bedelinin tespiti ve kamulaştırma bedelini hesaplayacak bilirkişi heyetinin oluşumu bakımından önem arz etmektedir.

Madde11 - (Değişik: 24/04/2001 - 4650/6 md.) 15inci madde uyarınca oluşturulacak bilirkişi kurulu,kamulaştırılacak taşınmaz mal veya kaynağın bulunduğu yerel mahkeme heyeti ile birlikte giderek, hazır bulunan ilgilileri de dinledikten sonra taşınmaz mal veya kaynağın; 

a)Cins ve nevini, 

b)Yüzölçümünü, 

c)Kıymetini etkileyebilecek bütün nitelik ve unsurlarını ve her unsurun ayrı ayrı değerini, 

d)Varsa vergi beyanını, 

e)Kamulaştırma tarihindeki resmî makamlarca yapılmış kıymet takdirlerini, 

f)Arazilerde, taşınmaz mal veya kaynağın kamulaştırma tarihindeki mevkii ve şartlarına göre ve olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelirini, 

g)Arsalarda, kamulaştırma gününden önceki özel amacı olmayan emsal satışlara göre satış değerini, 

h)Yapılarda, resmî birim fiyatları ve yapı maliyet hesaplarını ve yıpranma payını, 

ı)Bedelin tespitinde etkili olacak diğer objektif ölçüleri, 

Esas tutarak düzenleyecekleri raporda bütün bu unsurların cevaplarını ayrı ayrı belirtmek suretiyle ve ilgililerin beyanını da dikkate alarak gerekçeli bir değerlendirme raporuna dayalı olarak taşınmaz malın değerini tespit ederler. 

Taşınmaz malın değerinin tespitinde, kamulaştırmayı gerektiren imar ve hizmet teşebbüsünün sebep olacağı değer artışları ile ilerisi için düşünülen kullanma şekillerine göre getireceği kâr dikkate alınmaz.